Μια από τις πλέον φιλόδοξες θεσμικές παρεμβάσεις στην κυκλική οικονομία, το “δικαίωμα στην επισκευή”, έθεσε χθες σε ισχύ η Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρόκειται για μια νέα οδηγία της ΕΕ για την προώθηση της επισκευής αγαθών.

Η νέα νομοθεσία, για την οποία τα κράτη-μέλη θα έχουν διορία μέχρι τις 31 Ιουλίου 2026 προκειμένου να την ενσωματώσουν στο εθνικό τους δίκαιο, κατοχυρώνει ένα νέο δικαίωμα για τους καταναλωτές: το δικαίωμα επισκευής ελαττωματικών προϊόντων με ευκολότερο, φθηνότερο και ταχύτερο τρόπο. Οι νέοι κανόνες ενθαρρύνουν την πιο βιώσιμη κατανάλωση, διευκολύνοντας την επισκευή ελαττωματικών προϊόντων και ενθαρρύνοντας τους καταναλωτές να επισκευάζουν τα ελαττωματικά προϊόντα τους αντί να τα αντικαθιστούν.

Τα κράτη-μέλη έχουν πλέον προθεσμία έως τις 31 Ιουλίου 2026 για να μεταφέρουν την οδηγία στο εθνικό τους δίκαιο

Σύμφωνα με τη νέα οδηγία, οι κατασκευαστές ορισμένων προϊόντων, όπως ψυγείων ή έξυπνων τηλεφώνων, υποχρεούνται να προσφέρουν εγκαίρως υπηρεσίες επισκευής στους καταναλωτές σε εύλογη τιμή.

Προκειμένου να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή αγορά στον τομέα των επισκευών, οι νέοι κανόνες απαιτούν από τους κατασκευαστές να προσφέρουν ανταλλακτικά σε εύλογη τιμή και τους απαγορεύουν να αρνούνται την επισκευή ή να εφαρμόζουν πρακτικές, που εμποδίζουν την επισκευή.

Για να μπορέσουν οι καταναλωτές να βρουν ελκυστικές λύσεις επισκευής, θα υπάρχει μια ευρωπαϊκή πλατφόρμα επισκευών, η οποία θα τους βοηθήσει να βρουν εύκολα επαγγελματίες επισκευαστές.

Παράταση της νόμιμης εγγύησης

Η νέα οδηγία παρέχει, επίσης, στους καταναλωτές ένα νέο δικαίωμα παράτασης κατά ένα έτος της νόμιμης εγγύησης, εάν επιλέξουν την επισκευή ενός ελαττωματικού προϊόντος αντί της αντικατάστασης του από τον πωλητή.

Πρακτικά, η νέα νομοθεσία επεκτείνει την περίοδο εγγύησης ενός προϊόντος κατά 12 μήνες, όταν αυτό επισκευάζεται, παρέχει καλύτερη πρόσβαση σε ανταλλακτικά και εξασφαλίζει ευκολότερη, φθηνότερη και ταχύτερη επιδιόρθωση των προϊόντων, με στόχο να κινητοποιήσει τους καταναλωτές να επιδιώκουν επισκευή αντί αντικατάστασης μιας συσκευής.

Κίνητρα για επισκευή αντί αντικατάστασης

Μεταξύ άλλων, το νέο πλαίσιο δίνει κίνητρα στους καταναλωτές για την επισκευή ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών, αντί της αγοράς νέων, όπως κουπόνια και επιδοτήσεις και εισάγει την υποχρέωση των κατασκευαστών να επισκευάζουν τα προϊόντα σε λογικές τιμές και σε εύλογο χρόνο μετά τη λήξη της νόμιμης εγγύησης.

Οι νέοι κανόνες υποχρεώνουν τους κατασκευαστές να προσφέρουν γρήγορες και οικονομικά συμφέρουσες υπηρεσίες επισκευής και να ενημερώνουν τους καταναλωτές για το σχετικό δικαίωμά τους. Κάθε φορά που ένα αγαθό θα επισκευάζεται εντός της περιόδου εγγύησης του, η εγγύηση αυτή θα παρατείνεται για έναν επιπλέον χρόνο, στοιχείο που ενθαρρύνει τους καταναλωτές να επιλέγουν την επισκευή αντί της αντικατάστασης.

Τα προϊόντα που αφορά

Μετά τη λήξη της νομικά κατοχυρωμένης εγγύησης, ο κατασκευαστής θα εξακολουθεί να υποχρεούται να επισκευάζει ορισμένες κοινές οικιακές συσκευές, που είναι ήδη τεχνικά επισκευάσιμες βάσει ευρωπαϊκού δικαίου, όπως τα πλυντήρια ρούχων, οι ηλεκτρικές σκούπες, ακόμη και τα έξυπνα τηλέφωνα.

Στον κατάλογο αυτόν ενδέχεται να προστεθούν στο μέλλον και άλλες κατηγορίες προϊόντων. Οι καταναλωτές θα έχουν, επίσης, το δικαίωμα να ζητούν δανεική συσκευή για όσο διάστημα επισκευάζεται η δική τους ή αν δεν αυτή μπορεί να επισκευαστεί, θα μπορούν εναλλακτικά να επιλέγουν να αποκτήσουν ένα ανακατασκευασμένο προϊόν.

Οι καταναλωτές θα μπορούν να πληροφορούνται σε ειδικό έντυπο την τιμή και τον απαιτούμενο χρόνο για κάθε υπηρεσία επισκευής ανάλογα με τη βλάβη που διαπιστώθηκε, ώστε να μπορούν να αξιολογούν και να συγκρίνουν τις εν λόγω υπηρεσίες.

Για να γίνουν πιο εύκολες οι διαδικασίες επισκευής, θα δημιουργηθεί μια ευρωπαϊκή διαδικτυακή πλατφόρμα, μέσω της οποίας οι καταναλωτές θα μπορούν να βρίσκουν καταστήματα υπηρεσιών επισκευής, πώλησης ανακατασκευασμένων προϊόντων, αγοράς ελαττωματικών προϊόντων και τοπικές πρωτοβουλίες, όπως κοινοτικά εργαστήρια επισκευών ή “repair café”.

Κίνητρα για επισκευές

Στόχος των νέων κανόνων είναι να ενισχυθεί η αγορά των επισκευών στην ΕΕ και να μειωθεί το κόστος για τους καταναλωτές. Οι κατασκευαστές θα υποχρεούνται να προσφέρουν ανταλλακτικά και εργαλεία σε λογικές τιμές και θα απαγορεύεται να χρησιμοποιούν συμβατικές ρήτρες, υλικό και λογισμικό, που εμποδίζουν τις επισκευές.

Ειδικότερα, δεν θα μπορούν να εμποδίζουν τη χρήση μεταχειρισμένων ανταλλακτικών ή ανταλλακτικών τρισδιάστατης εκτύπωσης από ανεξάρτητους επισκευαστές, ούτε θα μπορούν να αρνούνται την επισκευή ενός προϊόντος αποκλειστικά για οικονομικούς λόγους ή επειδή το προϊόν έχει επισκευαστεί προηγουμένως από κάποιον άλλο.

Για να γίνουν πιο προσιτές οι επισκευές, κάθε κράτος-μέλος θα πρέπει να εφαρμόσει τουλάχιστον ένα μέτρο που θα τις προωθεί. Τέτοια μέτρα είναι για παράδειγμα η διάθεση κουπονιών και επιδοτήσεων για επισκευές, η διεξαγωγή ενημερωτικών εκστρατειών, η παροχή μαθημάτων επισκευής και η στήριξη σε τοπικές πρωτοβουλίες για την επισκευή αγαθών.