Ένα παράθυρο ευκαιρίας στην Ελλάδα, ώστε να περιορίσει φοροδιαφυγή και παραοικονομία, ενισχύοντας παράλληλα τα φορολογικά έσοδα, ανοίγει η αυξημένη χρήση ηλεκτρονικών συναλλαγών, που έφεραν μαζί τους - ως “αναγκαίο κακό” - τα capital controls. Τη στιγμή που, σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία, η χρήση ηλεκτρονικών μέσων πληρωμών όχι μόνο συμβάλλει στην πάταξη της φοροδιαφυγής, αλλά οδηγεί τελικά σε υψηλότερους ρυθμούς αύξησης του ΑΕΠ, η Ελλάδα υστερεί και σε αυτόν τον τομέα σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε.

Χώρες με χαμηλό αριθμό ηλεκτρονικών συναλλαγών ανά κάτοικο τείνουν να έχουν και υψηλότερο συντελεστή υστέρησης εσόδων από ΦΠΑΌπως αναφέρει το ΙΟΒΕ, σε σημείωμά του, που βασίζεται σε εν εξελίξει μελέτη, παρά την αύξηση, που έχει σημειωθεί από το 2001, η Ελλάδα εξακολουθεί να καταλαμβάνει πολύ χαμηλές θέσεις στις σχετικές κατατάξεις. Για την ακρίβεια, με βάση την αξία συναλλαγών με ηλεκτρονικά μέσα ανά κάτοικο το 2013, η Ελλάδα βρισκόταν υψηλότερα μόνο από την Κροατία και τη Βουλγαρία, ενώ σε όρους αριθμού συναλλαγών ανά κάτοικο κατείχε την τελευταία θέση στην κατάταξη.

Τη σημασία της ηλεκτρονικής οδού των πληρωμών υπογραμμίζουν στοιχεία, τα οποία επικαλείται το ΙΟΒΕ, σύμφωνα με τα οποία, η αυξημένη χρήση καρτών πληρωμής έχει οδηγήσει σε υψηλότερους ρυθμούς αύξησης του πραγματικού παγκόσμιου ΑΕΠ την περίοδο 2003-2008 κατά περίπου 0,2 ποσοστιαίες μονάδες ετησίως.

Αριθμός συναλλαγών με ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής ανά κάτοικο (2013)


Πηγή: Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Επεξεργασία: ΙΟΒΕ

Επιπλέον, όπως φαίνεται, υπάρχει ευθεία σχέση μεταξύ της ικανότητας μιας χώρας να εισπράττει φορολογικά έσοδα και της χρήσης e-πληρωμών, καθώς κράτη με χαμηλό αριθμό ηλεκτρονικών συναλλαγών ανά κάτοικο τείνουν να έχουν υψηλότερο συντελεστή υστέρησης εσόδων από ΦΠΑ.

Η Ελλάδα, συγκεκριμένα, κατέχει την τρίτη υψηλότερη θέση με βάση το ποσοστό υστέρησης των εσόδων από ΦΠΑ, ανάμεσα σε 26 χώρες - μέλη της Ε.Ε. με διαθέσιμα στοιχεία, με 39%, πίσω από τη Ρουμανία με 48% και τη Λετονία με 41%.

Ταυτόχρονα δε υστερεί σημαντικά και στο βαθμό διείσδυσης των ηλεκτρονικών μέσων πληρωμών.

Υστέρηση είσπραξης εσόδων ΦΠΑ και συναλλαγές ΗΜΠ ανά κάτοικο


Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΕΚΤ. Επεξεργασία ΙΟΒΕ

Τι κρατά χαμηλά τις e-συναλλαγές
Σύμφωνα το ΙΟΒΕ, η χαμηλή διείσδυση των ηλεκτρονικών μέσων πληρωμών “αδυνατίζει” την προσπάθεια της χώρας να ενισχύσει τα φορολογικά έσοδα, μέσω του περιορισμού της φοροδιαφυγής και της παραοικονομίας, να εξορθολογήσει τα δημόσια οικονομικά και να επιστρέψει, τελικά, σε αναπτυξιακή πορεία.

Οι κύριοι λόγοι, για τους οποίους παρατηρείται η υστέρηση στη χρήση των ηλεκτρονικών πληρωμών στην Ελλάδα, σχετίζονται με τη δυσπιστία των καταναλωτών για την ασφάλεια των συναλλαγών και των συστημάτων. Έτερη αιτία αποτελεί η κατακερματισμένη δομή του λιανικού εμπορίου και της επιχειρηματικότητας εν γένει, αλλά και η σχετικά χαμηλή διείσδυση ευρυζωνικών συνδέσεων υψηλής ταχύτητας.

Οι αναλυτές του Ινστιτούτου εκφράζουν την ανησυχία ότι η αύξηση της χρήσης καρτών πληρωμής, που προέκυψε ως απότοκο των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων και της τραπεζικής αργίας, θα υποχωρήσει, τελικά, με τη σταδιακή άρση των περιορισμών, επαναφέροντας τη χώρα στις κακές επιδόσεις του πρόσφατου παρελθόντος. Σε αυτήν τη λογική εισηγούνται τη ρυθμιστική παρέμβαση, με κοστολογημένα και προσεχτικά σχεδιασμένα μέτρα πολιτικής, με στόχο την αύξηση της χρήσης ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής.

Θέσπιση κινήτρων
Αναγνωρίζοντας τη σημασία των ηλεκτρονικών μέσων για τον περιορισμό της παραοικονομίας, αρκετές χώρες με δημοσιονομικά προβλήματα, Νότια Κορέα, Ιταλία, Αργεντινή, Ουρουγουάη, έχουν θεσπίσει κίνητρα ή/και διοικητικά μέτρα για την ενίσχυση της χρήσης. Αυτά τα κίνητρα, σύμφωνα με την ανάλυση του ΙΟΒΕ, περιλαμβάνουν εκπτώσεις στην αξία συναλλαγών, όταν μια συναλλαγή πραγματοποιείται με ηλεκτρονικό μέσο, εκπτώσεις στους φόρους εισοδήματος, όταν νοικοκυριά και επιχειρήσεις επιτυγχάνουν στόχους για τη διείσδυση των e-πληρωμών στις συναλλαγές τους, αλλά και λοταρίες για συναλλαγές με ηλεκτρονικά μέσα. Τα κίνητρα συνοδεύονται συχνά και με διοικητικά μέτρα, όπως υποχρέωση αποδοχής ηλεκτρονικών μέσων και απαγόρευση της χρήσης μετρητών για συναλλαγές μεγαλύτερης αξίας.

Το παράδειγμα της Νοτίου Κορέας
Το παράδειγμα της Νοτίου Κορέας είναι πολύ τρανταχτό, για να αγνοηθεί. Η θέσπιση μιας σειράς μέτρων, προς την κατεύθυνση της τόνωσης των ηλεκτρονικών συναλλαγών στη χώρα, οδήγησε σε αύξηση του μεριδίου των καρτών πληρωμής σε πάνω από 65% της ιδιωτικής κατανάλωσης το 2010, από 14,7% το 1999. Την αντίστοιχη περίοδο, οι συνολικές εισπράξεις από το φόρο εισοδήματος στη χώρα αυξάνονταν κατά 13,6% ετησίως, ξεπερνώντας σημαντικά τους ρυθμούς αύξησης του ΑΕΠ (6,5% κατά μέσο όρο την περίοδο 2000-2009).