Σημαντική υστέρηση σε θέματα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, αλλά και ψηφιακής ανάπτυξης, γενικότερα, εξακολουθεί να εμφανίζει η Ελλάδα, παρά τα όποια βήματα ψηφιοποίησης έχουν γίνει στη χώρα. Για παράδειγμα, η Ελλάδα είναι τελευταία ανάμεσα σε 34 χώρες της Ευρώπης όσον αφορά το ποσοστό των websites του Δημοσίου, που είναι φιλικά σε κινητές συσκευές, το οποίο ανέρχεται σε μόλις το 9,25%.

Η Ελλάδα είναι τελευταία σε 34 χώρες της Ευρώπης στο ποσοστό websites του Δημοσίου που είναι φιλικά σε mobile συσκευέςΕπιπλέον, στον δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η χώρα μας το 2017 κατέλαβε την 26η θέση συνολικά και την 24η στον τομέα των ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών. Είναι δε στις τελευταίες θέσεις σε μια σειρά από παρόμοιες διεθνείς αξιολογήσεις.

Την εικόνα της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στην Ελλάδα αποτυπώνει νέα έρευνα της διαΝΕΟσις υπό τον συντονισμό του καθηγητή Διομήδη Σπινέλλη. Η έρευνα (Η Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση στην Ελλάδα) διαπιστώνει ότι αφενός ελάχιστες δομές της δημόσιας διοίκησης χρησιμοποιούν ψηφιακές λύσεις και πληροφοριακά συστήματα. Αφετέρου πολλές από αυτές που υπάρχουν είναι προβληματικές ή δεν λειτουργούν όπως θα έπρεπε, ενίοτε όχι εξαιτίας κακής υλοποίησης ή προβλημάτων με την τεχνολογία, αλλά εξαιτίας του αλλοπρόσαλλου σχεδιασμού του Δημοσίου.

Η έρευνα διαπιστώνει, πάντως, ότι, παρά την έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού και την απουσία διαχρονικού οράματος για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει κάποια βήματα. Μεταξύ αυτών οι ερευνητές εντάσσουν το ότι η χώρα έχει “Σχέδιο Δράσης για την Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση”, καθώς και “Εθνική Ψηφιακή Στρατηγική”. Αυτή η στρατηγική προβλέπει παρεμβάσεις, όπως η δημιουργία ενιαίας “κυβερνητικής” πύλης στο ίντερνετ (gov.gr), η κοινή ηλεκτρονική αυθεντικοποίηση για όλες τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες του Δημοσίου, η “έξυπνη” διασύνδεση των υπαρχόντων συστημάτων, καθώς και μια σειρά από προδιαγραφές για όλα τα νέα έργα πληροφορικής του Δημοσίου.

Βήματα
Επίσης, κάποια σημαντικά έργα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης έχουν ολοκληρωθεί ή, έστω, ξεκινήσει: το σύστημα Taxis, το ενιαίο Δημοτολόγιο και Ληξιαρχείο, η Διαύγεια, το OpenGov κα το OpenData, το Μητρώο Ανθρώπινου Δυναμικού του Ελληνικού Δημοσίου, το Κεντρικό Μητρώο Δημοσίων Συμβάσεων, η "Εργάνη", το σύστημα "Ήλιος", η ηλεκτρονική συνταγογράφηση, το ΣΥΖΕΥΞΙΣ. Αυτή τη στιγμή, εξάλλου, σχεδιάζονται μια σειρά από νέα έργα ή η εξέλιξη υπαρχόντων, από την ολοκλήρωση του Εθνικού Κτηματολογίου και την πλήρη ενοποίηση των Μητρώων του Δημοσίου μέχρι το σύστημα CRMS για την παροχή ηλεκτρονικών υπηρεσιών του Δημοσίου προς τους πολίτες (σε αντικατάσταση της Εθνικής Πύλης ΕΡΜΗΣ) και το σύστημα HRMS για τη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού του Δημόσιου τομέα.

Παραδείγματα
Η έρευνα καταγράφει μια σειρά από γλαφυρά παραδείγματα που προκύπτουν κυρίως από τις συνεντεύξεις με τους πολίτες αλλά και τους εργαζόμενους στη Δημόσια Διοίκηση. Για παράδειγμα σήμερα οι φοιτητές, που χρειάζονται πιστοποιητικό σπουδών στην αγγλική γλώσσα για να κάνουν μεταπτυχιακό, πρέπει να περάσουν από τρεις υπηρεσίες (γραμματεία Πανεπιστημίου, Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής, μεταφραστική υπηρεσία ΥπΕξ) και να περιμένουν ως και 24 ημέρες για την ικανοποίηση του αιτήματός τους.

Στις ιστορίες, που ανέφεραν οι πολίτες στους ερευνητές, περιλαμβάνονται τραγικά παραδείγματα. Δύο υποκαταστήματα του ΙΚΑ, για παράδειγμα, έδωσαν διαφορετικές πληροφορίες για τα απαραίτητα δικαιολογητικά σε πολίτη για την ίδια διαδικασία. Άλλος πολίτης κατέθεσε ηλεκτρονικά αίτηση για καταβολή οικογενειακού επιδόματος και έλαβε ειδοποίηση με email για την υποβολή δικαιολογητικών που τελικά δεν χρειάζονταν. Πολίτης για μια απλή υπόθεσή του χρειάστηκε να περάσει από τέσσερα τμήματα μιας ΔΟΥ δαπανώντας τρεις ώρες, ενώ σε άλλες περιπτώσεις χρειάστηκαν έως και έξι επισκέψεις σε πολλαπλές υπηρεσίες για τη διεκπεραίωση μιας υπόθεσης.

Στο μεταξύ, στέλεχος που συμμετείχε στη δημιουργία του e-παράβολου, εξήγησε στους ερευνητές ότι η δημιουργία του ήταν προβληματική και εξαιτίας του ιλιγγιώδους αριθμού παραβόλων, που έχουν οριστεί σε διαφορετικές χρονικές περιόδους για διαφορετικούς φορείς από διαφορετικούς νόμους. Μέχρι σήμερα έχουν ενταχθεί -μετ’ εμποδίων- στο σύστημα 3.500 είδη παραβόλων από 45 φορείς του Δημοσίου, σε μια εφαρμογή που, παρεμπιπτόντως, ουσιαστικά κατασκεύασαν τέσσερις προγραμματιστές της ΓΓΠΣ το 2013.

Στο μεταξύ, τα δεδομένα των ακινήτων των πολιτών βρίσκονται αποθηκευμένα σε τουλάχιστον τέσσερα διαφορετικά συστήματα του Δημοσίου, τα οποία δεν επικοινωνούν άμεσα μεταξύ τους: στο κτηματολόγιο, στο περιουσιολόγιο ακινήτων (στοιχεία Ε9), στο ELENXIS της ΑΑΔΕ και στο Πόθεν Έσχες της ΓΓΠΣ. Εξάλλου τα στοιχεία του κάθε πολίτη (όνομα, διεύθυνση, τηλέφωνο, αριθμός ταυτότητας, ΑΦΜ, ΑΜΚΑ) υπάρχουν αποθηκευμένα σε κυριολεκτικά δεκάδες διαφορετικά πληροφοριακά συστήματα σε όλο το Δημόσιο.

Ψηφιακό δελτίο ταυτότητας
Η μελέτη επισημαίνει ότι είναι απαραίτητο να σχεδιαστεί ένα γενικό συνδετικό όραμα για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση. Οι προτάσεις των ερευνητών περιλαμβάνουν:

-Την απλοποίηση της επικοινωνίας με τους πολίτες με τη δημιουργία ψηφιακής ταυτότητας και μητρώου συναλλασσομένων με το Δημόσιο.

-Τον εκσυγχρονισμό του τρόπου υλοποίησης έργων πληροφορικής μέσω της αναδιάρθρωσης του υπουργείου Ψηφιακής Πολιτικής.

-Την απλοποίηση και κωδικοποίηση της νομοθεσίας.

-Μεταρρυθμίσεις, όπως η αναμόρφωση του πλαισίου εφαρμογής προστασίας προσωπικών δεδομένων και νέες διαδικασίες για τις προμήθειες.

Οι ερευνητές της διαΝΕΟσις κατέληξαν σε γενικές προτάσεις-στόχους, όπως: -θέσπιση ψηφιακού δελτίου ταυτότητας, -θεσμοθέτηση μητρώου συναλλασσομένων με το Δημόσιο, -υιοθέτηση συστημάτων για τη διαχείριση της προτεραιότητας στην εξυπηρέτηση των πολιτών, -αναδιάρθρωση του υπουργείου Ψηφιακής Πολιτικής, -απλοποίηση και κωδικοποίηση της νομοθεσίας, -υλοποίηση μεταρρυθμίσεων, όπως η αναμόρφωση του πλαισίου εφαρμογής προστασίας προσωπικών δεδομένων, -ενιαίο Ηλεκτρονικό Σύστημα για Έναρξη Επιχειρηματικής Δραστηριότητας, -τεχνική-τεχνολογική ενοποίηση των συστημάτων και των δεδομένων των παλαιών ασφαλιστικών ταμείων, -Συνοπτικό Ηλεκτρονικό Φάκελο Υγείας (ΣΗΦΥ) σε εθνικό επίπεδο, -ηλεκτρονικό εισιτήριο για χώρους τουριστικού ενδιαφέροντος, -κεντρικό ψηφιακό οργανόγραμμα με δεδομένα από την απογραφή δημοσίων υπαλλήλων.

Διεθνείς βέλτιστες πρακτικές
Στην Εσθονία, που συχνά αναφέρεται ως χώρα-πρότυπο στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση, όλες οι δραστηριότητες που αφορούν το δημόσιο γίνονται ηλεκτρονικά. Φυσική παρουσία των πολιτών σε δημόσια υπηρεσία απαιτείται μόνο σε τρεις περιπτώσεις: γάμο, διαζύγιο και αγοραπωλησία ακινήτων.

Το κομβικό σημείο σε αυτό το στάδιο υλοποίησης ηλεκτρονικής διακυβέρνησης είναι το σύστημα ταυτοποίησης πολιτών με την ηλεκτρονική τους ταυτότητα, η οποία διαθέτει ενσωματωμένο μικροτσίπ (όπως οι πιστωτικές κάρτες) και μπορεί να λειτουργεί ταυτόχρονα ως ταξιδιωτικό έγγραφο, κάρτα κοινωνικής ασφάλισης, κάρτα για τα ΜΜΜ, πιστοποιητικό ψηφιακής υπογραφής, ταυτότητα για ηλεκτρονικές ψηφοφορίες και τραπεζικές συναλλαγές. Οι περισσότερες από αυτές τις συναλλαγές, εξάλλου, μπορούν να γίνουν και μέσω κινητού τηλεφώνου.

Για παράδειγμα, τρεις μήνες πριν από τη λήξη του διπλώματος αυτοκινήτου, ο Εσθονός λαμβάνει μια ειδοποίηση στο email του. Στη συνέχεια υποβάλει μια αίτηση ηλεκτρονικά, "υπογράφοντας" με την κάρτα ή το κινητό τηλέφωνο, μαζί στέλνει και τη βεβαίωση από τον γιατρό του, και τέλος, παραλαμβάνει το καινούριο του δίπλωμα στο σπίτι του με το ταχυδρομείο.

Στις δημόσιες υπηρεσίες του εσθονικού κράτους υπάρχει ο ρόλος του “service owner” στη Διοίκηση, ένα άτομο σε κάθε οργανισμό, που φέρει την ευθύνη για την ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχει ο οργανισμός. Όλες οι διαδικασίες ακολουθούν μια σειρά από βασικές αρχές (once-only, no-legacy, digital by default ), οι οποίες είναι ξένες προς τη δομή του ελληνικού συστήματος.

Ελληνικά best practices
H έρευνα επισημαίνει και συγκεκριμένα παραδείγματα καλών πρακτικών από την Ελλάδα. “Για παράδειγμα, ο τρόπος με τον οποίο μέσα σε ένα χρόνο στήθηκε το ηλεκτρονικό σύστημα της Ενιαίας Αρχής Πληρωμής, ένα σύστημα που διαχειρίζεται τις πληρωμές 570.000 δημοσίων υπαλλήλων 3.700 φορέων, χωρίς να χρειαστεί η δημιουργία νέου, δαπανηρού "κλειστού" πληροφοριακού συστήματος, αλλά με μικρές εφαρμογές και χρήση υπαρχουσών τεχνολογιών, είναι αξιοσημείωτος” αναφέρουν οι μελετητές.

Και συνεχίζουν σημειώνοντας ότι “το ενιαίο σύστημα Πόθεν Έσχες, που λειτουργεί στη ΓΓΠΣ, το σύστημα "Πανάκεια", που ενοποιεί όλα τα νοσοκομεία της Κρήτης σε ένα ενιαίο Σύστημα Νοσοκομειακής και Ιατρικής Επικοινωνίας, οι δράσεις του δήμου Τρικκαίων, το σύστημα της Διεύθυνσης Μεταφορών της Περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου, το diadikasies.gr που καταγράφει και κατηγοριοποιεί τις υπηρεσίες φορέων του δημόσιου τομέα, ή το βραβευμένο κεντρικό site της Περιφέρειας Ηπείρου για τους πολίτες, αποτελούν τέτοια παραδείγματα”.