Τεχνητή νοημοσύνη, γενετική, τεχνολογία “blockchain”: η επιστήμη βρίσκεται στο επίκεντρο των σημερινών πολλά υποσχόμενων καινοτομιών αιχμής. Αυτές ακριβώς τις καινοτομίες επιδιώκει να στηρίξει η Ευρώπη, σε μια προσπάθεια να καταλάβει ηγετική θέση, παγκοσμίως, στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε τον τρόπο με τον οποίο θα δαπανηθούν €30 δις του ευρωπαϊκού προγράμματος χρηματοδότησης της έρευνας και της καινοτομίας “Ορίζοντας 2020” κατά την περίοδο 2018-2020, συμπεριλαμβανομένων €2,7 δις για την ώθηση ενός Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας. Στόχος της Επιτροπής, σε μια συντονισμένη προσπάθεια, μεταξύ άλλων και με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας, είναι να παράσχει στις πολλές καινοτόμες ευρωπαϊκές εταιρείες ένα εφαλτήριο για να καταστούν παγκόσμιες ηγέτιδες.

Τι περιλαμβάνει το “Ορίζοντας 2020” για την περίοδο 2018-2020. Κονδύλια €2,7 δις στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ΚαινοτομίαςΟ “Ορίζοντας 2020”, το πρόγραμμα της Ε.Ε. για τη χρηματοδότηση της έρευνας και της καινοτομίας ύψους €77 δις, στηρίζει την επιστημονική αριστεία στην Ευρώπη και έχει συμβάλει στην επίτευξη ιδιαίτερα σημαντικών επιστημονικών ανακαλύψεων, όπως η ανακάλυψη εξωπλανητών και βαρυτικών κυμάτων. Τα επόμενα τρία χρόνια, η Επιτροπή θα επιδιώξει η χρηματοδότηση της έρευνας να έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο, εστιάζοντας σε λιγότερα, αλλά πιο σημαντικά θέματα, όπως η μετανάστευση, η ασφάλεια, η κλιματική αλλαγή, η καθαρή ενέργεια και η ψηφιακή οικονομία. Το “Ορίζοντας 2020” για την επόμενη τριετία θα προσανατολιστεί περισσότερο προς την προώθηση καινοτομιών αιχμής, που θα δημιουργήσουν νέες αγορές.

Πολιτικές προτεραιότητες
Το πρόγραμμα εργασίας για την περίοδο 2018-2020 θα εστιάσει τις εργασίες του σε μικρότερο αριθμό θεμάτων με αυξημένους προϋπολογισμούς, στηρίζοντας άμεσα τις πολιτικές προτεραιότητες της Επιτροπής. Για την ψηφιοποίηση και μετατροπή της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και των ευρωπαϊκών υπηρεσιών θα διατεθούν κεφάλαια €1,7 δις στον τομέα “Ένωση Ασφάλειας” €1 δις, για την “Κυκλική οικονομία” θα διατεθεί επίσης €1 δις, στον άξονα “Ένα μέλλον χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, με ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή” θα κατευθυνθούν €3,3 δις και τέλος, €200 εκατ. για τη “Μετανάστευση”.

Στο μεταξύ, ποσό €2,2 δις θα διατεθεί για έργα καθαρής ενέργειας, σε τέσσερις αλληλοσχετιζόμενους τομείς: ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενεργειακά αποδοτικά κτίρια, ηλεκτροκίνηση και τεχνολογίες αποθήκευσης, συμπεριλαμβανομένων €200 εκατ. για την υποστήριξη της ανάπτυξης και της παραγωγής στην Ευρώπη της νέας γενιάς ηλεκτρικών στηλών. 

Συμβούλιο Καινοτομίας
Η Επιτροπή δρομολογεί, επίσης, την πρώτη φάση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας. Από το 2018 έως το 2020, θα διαθέσει €2,7 δις από το πρόγραμμα “Ορίζοντας 2020” για τη στήριξη καινοτομιών υψηλού ρίσκου και υψηλών δυνητικών αποδόσεων, για τη δημιουργία των αγορών του μέλλοντος. Επιπλέον, το πρόγραμμα “Ορίζοντας 2020” θα αξιοποιήσει καλύτερα τα βραβεία “Ανταποκρίσου στην πρόκληση & νίκησε”, που απονέμει για την εξεύρεση καινοτόμων τεχνολογικών λύσεων σε πιεστικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι πολίτες.

Ταυτόχρονα, το “Ορίζοντας 2020” θα συνεχίσει να χρηματοδοτεί την “επιστήμη που έχει οδηγό την περιέργεια”, που συχνά αναφέρεται και ως “βασική επιστήμη” (blue sky science) ή “έρευνα αιχμής”. Το ετήσιο πρόγραμμα εργασίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας για το 2018, που εγκρίθηκε τον Αύγουστο, θα καταστήσει δυνατή την στήριξη άριστων ερευνητών με σχεδόν €1,86 δις. Οι “Δράσεις Marie Skłodowska-Curie”, που χρηματοδοτούν υποτροφίες για ερευνητές σε όλα τα στάδια της σταδιοδρομίας τους, λαμβάνουν νέα ώθηση με συνολικά €2,9 δις σε διάστημα τριών ετών. 

Διεθνής συνεργασία
Το νέο πρόγραμμα εργασίας ενισχύει, επίσης, τη διεθνή συνεργασία στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας, επενδύοντας πάνω από €1 δις σε 30 εμβληματικές πρωτοβουλίες σε τομείς αμοιβαίου οφέλους. Για παράδειγμα, θα υποστηριχθούν πρωτοβουλίες συνεργασίας με τον Καναδά στον τομέα της εξατομικευμένης ιατρικής, με τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα, τη Σιγκαπούρη και την Αυστραλία στον τομέα της αυτοματοποίησης των οδικών μεταφορών, με την Ινδία για την αντιμετώπιση προκλήσεων στον τομέα των υδάτων, και με αφρικανικές χώρες στους τομείς της επισιτιστικής ασφάλειας και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. 

Αριστεία
Μεταξύ 2018 και 2020, στο πλαίσιο του προγράμματος “Ορίζοντας 2020” θα διατεθούν €460 εκατ. ειδικά για την υποστήριξη κρατών - μελών και συνδεδεμένων χωρών, που δεν συμμετέχουν ακόμη στο πρόγραμμα με το πλήρες δυναμικό τους. Στόχος είναι να αξιοποιηθούν οι ανεκμετάλλευτοι θύλακες αριστείας στην Ευρώπη και πέραν αυτής. Επιπλέον, το πρόγραμμα συνεχίζει να προωθεί στενότερες συνέργειες με τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία. 

Μια άλλη καινοτομία είναι η θέσπιση του πιλοτικού συστήματος κατ' αποκοπή ποσών, μιας νέας, απλούστερης προσέγγισης για την παροχή χρηματοδοτικής στήριξης στους συμμετέχοντες. Με τον τρόπο αυτό, το κέντρο βάρους των εκ των προτέρων ελέγχων θα μετατοπιστεί από τους οικονομικούς ελέγχους στο τεχνικοεπιστημονικό περιεχόμενο των έργων. 

Ανοικτή επιστήμη
Το πρόγραμμα σηματοδοτεί μια αλλαγή στον τρόπο προώθησης της ανοικτής επιστήμης, με μετακίνηση από τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων της έρευνας σε επιστημονικές δημοσιεύσεις στη διάδοση της γνώσης νωρίτερα στην ερευνητική διαδικασία. Ποσό €2 δις θα χρησιμοποιηθεί για την υποστήριξη της ανοικτής επιστήμης και €600 εκατ. θα διατεθούν στο ευρωπαϊκό νέφος ανοικτής επιστήμης, την ευρωπαϊκή υποδομή δεδομένων και την υπολογιστική υψηλών επιδόσεων. 

Να σημειωθεί ότι έως τον Οκτώβριο του 2017, το πρόγραμμα “Ορίζοντας 2020” έχει χρηματοδοτήσει πάνω από 15.000 επιχορηγήσεις, συνολικού ύψους €26,65 δις, εκ των οποίων σχεδόν €3,79 δις διατέθηκαν σε ΜμΕ. Επίσης, το πρόγραμμα έχει παράσχει σε εταιρείες, ιδίως ΜμΕ, πρόσβαση σε χρηματοδότηση υψηλού κινδύνου ύψους άνω των €17 εκατ., στο πλαίσιο του προγράμματος “InnovFin - Χρηματοδοτήσεις της Ε.Ε. για την καινοτομία”. Πέραν αυτού, 3.143 κύριοι ερευνητές ΕΣΕ σε οργανισμούς υποδοχής και 10.176 υπότροφοι των Δράσεων “Marie Skłodowska-Curie” έχουν λάβει επιχορηγήσεις ύψους σχεδόν €4,87 δις και €2,89 δις αντίστοιχα.