Ριζικές αλλαγές σε όσα προβλέπονται μέχρι σήμερα για τα ψηφιακά πνευματικά δικαιώματα θα φέρει η νέα -και πολυσυζητημένη εδώ και δύο χρόνια- Οδηγία για το Copyright. Τον δρόμο για την εφαρμογή της αμφιλεγόμενης Οδηγίας περί διαδικτυακών πνευματικών δικαιωμάτων άνοιξε η πολιτική συμφωνία, που επιτεύχθηκε ανάμεσα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Η συμφωνία, που κυοφορείται εδώ και μια διετία και έχει δημιουργήσει μεγάλη αμφισημία τόσο στους επηρεαζόμενους φορείς όσο και στους κόλπους των Βρυξελλών (ειδικά τα άρθρα 11 και 13) επηρεάζει άμεσα τις ψηφιακές πλατφόρμες. Το YouTube, το Facebook και το Google News είναι μεταξύ των πιο γνωστών υπηρεσιών, που θα επηρεαστούν άμεσα από τη νέα νομοθεσία. Η Οδηγία έχει στόχο να εξασφαλίσει ότι τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας εφαρμόζονται και στο Διαδίκτυο. Βασική αρχή της είναι η διασφάλιση της δίκαιης αμοιβής των παραγωγών δημιουργικού περιεχομένου στο Διαδίκτυο. Σε αυτό το πλαίσιο, οι τεχνολογικοί γίγαντες θα μοιράζονται εφεξής τα έσοδά τους με τους καλλιτέχνες και τους δημοσιογράφους, οι οποίοι θα εισπράττουν μέρος της πληρωμής για δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας που καταβάλλονται στον εκδότη τους. Η συμφωνία αποσκοπεί στην ενίσχυση της δυνατότητας των κατόχων πνευματικών δικαιωμάτων, κυρίως μουσικών, ερμηνευτών και σεναριογράφων, καθώς και εκδοτών ειδήσεων και δημοσιογράφων, να διαπραγματευτούν καλύτερες συμβάσεις για τη χρήση των έργων τους που εμφανίζονται σε διαδικτυακές πλατφόρμες. «Αυτή η συμφωνία είναι ένα σημαντικό βήμα για την επανόρθωση μιας κατάστασης, που έχει επιτρέψει σε ένα μικρό αριθμό εταιρειών να αποκομίσουν τεράστια ποσά χωρίς να ανταμείψουν όπως πρέπει τους χιλιάδες δημιουργούς και δημοσιογράφους στη δουλειά των οποίων στηρίζονται» σχολίασε ο εισηγητής Γερμανός ευρωβουλευτής του ΕΛΚ Axel Voss. 

Υφιστάμενη κατάσταση
Τι προβλέπει για το YouTube, το Facebook, το Google News, τα memes και τα αρχεία GiFΜέχρι σήμερα, οι εταιρείες του Διαδικτύου έχουν ελάχιστα κίνητρα να υπογράψουν δίκαιες συμφωνίες χρήσης με τους κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων, καθώς δεν θεωρούνται υπεύθυνες για το περιεχόμενο που αναρτούν οι χρήστες τους. Η μόνη τους υποχρέωση είναι να αφαιρούν περιεχόμενο που καταπατά πνευματικά δικαιώματα όταν ο κάτοχός τους το ζητήσει. Αυτή η πρακτική ωστόσο είναι επίπονη για τους κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων και δεν τους εγγυάται δίκαιη ανταμοιβή. Καθιστώντας τις εταιρείες του διαδικτύου υπεύθυνες θα ενισχυθεί η δυνατότητα των κατόχων πνευματικών δικαιωμάτων (κυρίως μουσικών, ερμηνευτών και σεναριογράφων, καθώς και εκδοτών ειδήσεων και δημοσιογράφων) να διασφαλίσουν δίκαιες συμβάσεις και κατά συνέπεια δίκαιες αμοιβές για την ψηφιακή εκμετάλλευση του υλικού τους. Μάλιστα, η Οδηγία προβλέπει κίνητρα για την πληρωμή των καλλιτεχνών και των δημοσιογράφων από τις ψηφιακές πλατφόρμες για τη χρήση της δουλειάς τους. 

Ελευθερία της έκφρασης
Ένας από τους λόγους που η νέα νομοθεσία συγκέντρωσε την έντονη κριτική είναι το κατά πόσο διασφαλίζει ότι το Διαδίκτυο παραμένει χώρος ανοιχτός στην ελευθερία της έκφρασης. Οι νομοθέτες, υπεραμυνόμενοι της Οδηγίας, εξηγούν ότι οι προβλέψεις της νέας νομοθεσίας προστατεύουν απόλυτα την ελευθερία της έκφρασης στο Διαδίκτυο. Για αυτό τον λόγο, για παράδειγμα, προβλέπει ότι αποσπάσματα από ειδησεογραφικά άρθρα θα μπορούν να διαμοιράζονται ελεύθερα. Ο διαμοιρασμός αποσπασμάτων ειδησεογραφικών άρθρων θα είναι απαλλαγμένος από τις υποχρεώσεις προς τον οργανισμό που τα παράγει. Η συμφωνία ωστόσο περιέχει και ρήτρες για την αποφυγή της κατάχρησης αυτής της δυνατότητας από τους κόμβους αναμετάδοσης ειδήσεων. Έτσι, προβλέπει ότι το εκάστοτε «απόκομμα» θα μπορεί να συνεχίσει να εμφανίζεται για παράδειγμα στη ροή ειδήσεων του Google News, ή όταν ένα άρθρο διαμοιράζεται στο Facebook, με την προϋπόθεση να είναι «πολύ σύντομο». Η ανάρτηση προστατευόμενων έργων για λόγους παράθεσης, κριτικής, εξέτασης, διακωμώδησης, παρωδίας ή σάτιρας επίσης προστατεύεται, διασφαλίζοντας ότι τα «memes» και τα αρχεία GIF θα συνεχίσουν να είναι διαθέσιμα και διαμοιράσιμα σε διαδικτυακές πλατφόρμες. 

Ποιοι δεν επηρεάζονται
Στο κείμενο της συμφωνίας που επιτεύχθηκε διευκρινίζεται επίσης ότι η ανάρτηση έργων σε διαδικτυακές εγκυκλοπαίδειες με μη εμπορικό τρόπο, όπως για παράδειγμα στη Wikipedia, ή πλατφόρμες ανοιχτού («open source») λογισμικού, όπως το GitHub, θα εξαιρούνται αυτόματα. Επιπλέον νεοφυείς καινοτόμες πλατφόρμες θα υπόκεινται σε ελαφρύτερες υποχρεώσεις από τις πιο γνωστές.